Ερωτηματολόγια των Τύπων του Αλληλοσχετίζεσθαι Μεταξύ των Μελών μιας Οικογένειας [FMIQ-16]

 

 

 

Συγγραφείς

Α. ΚαλαÏτζάκη, J. Birtchnell και Ι. Νέστορος (Προσαρμογή: Α. ΚαλαÏτζάκη, J. Birtchnell και I. Νέστορος).

 

Σκοπός

Τα ερωτηματολόγια σχεδιάστηκαν με σκοπό να αξιολογήσουν αρνητικά πρότυπα αλληλεπίδρασης ή μη προσαρμοστικές σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, χρησιμοποιώντας το πλαίσιο του διαπροσωπικού οκταγώνου.

 

Σύντομη περιγραφή

Τα ερωτηματολόγια σχεδιάστηκαν με σκοπό την αξιολόγηση αρνητικών τύπων αλληλεπίδρασης ή ανεπιθύμητων σχέσεων μεταξύ μελών μιας οικογένειας. Τα Ερωτηματολόγια των Τύπων του Αλληλοσχετίζεσθαι Μεταξύ των Μελών μιας Οικογένειας (Members’ Interrelating Questionnaires [FMIQ]) βασίζονται στη θεωρία του Birtchnell, περιλαμβάνοντας 16 ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση αρνητικών τύπων αλληλεπίδρασης σε μια τετραμελή οικογένεια. Ενώ οι τύποι του σχετίζεσθαι εστιάζουν σε ένα άτομο, οι τύποι του αλληλοσχετίζεσθαι αφορούν δύο άτομα και προϋποθέτουν τον συνδυασμό των τύπων σχετίζεσθαι του ενός ατόμου με αυτόν του άλλου. Τα FMIQ αξιολογούν οκτώ διαστάσεις, αντιστοιχώντας στις θέσεις του διαπροσωπικού οκταγώνου του Birtchnell.

Τα ερωτηματολόγια αξιολογούν τον τρόπο αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέα-παιδιού και παιδί-γονέα, καθώς και την αντίληψη κάθε μέλους για τη σχέση του με τα άλλα μέλη. Κάθε μέλος συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του εαυτού του και ένα για την αξιολόγηση του άλλου μέλους. Η δομή των ερωτηματολογίων είναι παρόμοια με αυτήν των CREOQ. Κατά τον τρόπο αυτό, προσφέρουν ένα περιεκτικό πλαίσιο για την κατανόηση των δυναμικών σχέσεων σε μια οικογένεια, με βάση τη θεωρία του σχετίζεσθαι του Birtchnell και το διαπροσωπικό οκτάγωνο.

 

Δείγμα

Το δείγμα περιλάμβανε 84 οικογένειες με ένα ενήλικο παιδί που παρουσίαζε ψυχική διαταραχή, όπως ψύχωση ή νεύρωση, και 80 οικογένειες που αποτελούσαν την ομάδα ελέγχου. Από τους 84 ασθενείς με ψυχιατρικές παθήσεις (45 άνδρες, 38 γυναίκες, μέση ηλικία 28,7 έτη, τυπική απόκλιση 7,5 έτη), το 84,5% είχε ψυχωτική διαταραχή, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό είχε νευρωτική διαταραχή σύμφωνα με το DSM-IV. Όλοι υποβάλλονταν σε ψυχοθεραπεία με ιδιώτη ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή. Το 58,3% ζούσε ελεύθερα, ενώ το 58,3% ζούσε με τους γονείς του. Οι γονείς τους, συνολικά, ήταν παντρεμένοι (88,9%), με μόνο το 11,1% να είναι χωρισμένοι/διαζευγμένοι, και και οι δύο γονείς συμμετείχαν στην έρευνα. Τα ερωτηματολόγια αποστέλλονταν με ταχυδρομείο και επιστρέφονταν σε σφραγισμένο φάκελο στον ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή. Φοιτητές ψυχολογίας προσέγγισαν τα 80 άτομα της ομάδας ελέγχου (17 άνδρες, 63 γυναίκες, μέση ηλικία 22,3 έτη, τυπική απόκλιση 8,7 έτη) καθώς και τις οικογένειές τους μέσω γνωστών και φίλων. Το 92,3% ήταν ελεύθερο, ενώ το 66,3% ζούσε με τους γονείς του. Οι γονείς τους, συνολικά, ήταν παντρεμένοι (92,3%), με μόνο το 7,7% να είναι χωρισμένοι/διαζευγμένοι, και και οι δύο γονείς συμμετείχαν στην έρευνα.

 

Τρόπος βαθμολόγησης

Η αξιολόγηση των ερωτηματολογίων πραγματοποιείται με παρόμοιο τρόπο όπως και για τα CREOQ. Η απεικόνιση των αρνητικών βαθμολογιών των γονέων και των παιδιών στις αντίστοιχες γραφικές αναπαραστάσεις (με 16 ή 12 οκτάγωνα για μια τετραμελή ή τριμελή οικογένεια αντίστοιχα) γίνεται πιο εύκολη με τη χρήση εξειδικευμένου λογισμικού.

 

Εγκυρότητα

Το παραπάνω κείμενο φαίνεται να προέρχεται από ένα ερευνητικό άρθρο ή έναν τεχνικό τομέα, και περιγράφει αποτελέσματα και ευρήματα από μια εξέταση που πραγματοποιήθηκε. Παραθέτω μια πιθανή παράφραση:

“Τα αποτελέσματα της ανάλυσης φαινομενικής εγκυρότητας, εγκυρότητας περιεχομένου και εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής δείχνουν ότι η εξέταση των κριτηρίων πραγματοποιήθηκε με επιτυχία. Ο έλεγχος των συντελεστών συνάφειας (Pearson r) μεταξύ των οκτώ υποκλιμάκων για κάθε ένα από τα 16 ερωτηματολόγια, τόσο στο δείγμα των οικογενειών με παιδί με ψυχική διαταραχή όσο και στις οικογένειες της ομάδας ελέγχου, αποκάλυψε στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα. Ειδικότερα, στις οικογένειες με έναν ψυχιατρικό ασθενή, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική υψηλότερη συσχέτιση σε σχέση με τις γειτονικές κλίμακες, εκτός από μία, ενώ στις οικογένειες της ομάδας ελέγχου, τα αποτελέσματα ήταν στατιστικά σημαντικά για 9 από τα 16 ερωτηματολόγια.”

 

Αξιοπιστία

Οι μέσοι όροι των συντελεστών αξιοπιστίας (Cronbach’s α) για τα ερωτηματολόγια αξιολόγησης του εαυτού κυμαίνονταν από 0,65 έως 0,78 (μέσος όρος 0,73, τυπική απόκλιση 0,05) για τις οικογένειες με έναν ψυχιατρικό ασθενή και από 0,60 έως 0,81 (μέσος όρος 0,72, τυπική απόκλιση 0,06) για τις οικογένειες της ομάδας ελέγχου. Σχετικά με τους μέσους όρους των συντελεστών αξιοπιστίας για τα ερωτηματολόγια αξιολόγησης του άλλου μέλους, αυτοί κυμαίνονταν από 0,59 έως 0,85 (μέσος όρος 0,77, τυπική απόκλιση 0,06) για τις οικογένειες με έναν ψυχιατρικό ασθενή και από 0,47 έως 0,82 (μέσος όρος 0,73, τυπική απόκλιση 0,13) για τις οικογένειες της ομάδας ελέγχου. Στο δείγμα των 116 οικογενειών με ένα ενήλικο παιδί με ψυχωτικά συμπτώματα, υπήρχαν λεπτομερή ευρήματα για την αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας των ερωτηματολογίων.

Συγκεκριμένα, για τα ερωτηματολόγια ΠΑΕΓΙ, ΠΑΕΚΟ, ΜΗΕΓΙ, ΜΗΕΚΟ, ο συντελεστής αξιοπιστίας (Cronbach’s α) των υποκλιμάκων κυμάνθηκε από 0,52 έως 0,79 (μέσος όρος 0,67). Για το σύνολο των στοιχείων, ήταν 0,89, με τη δε αξιοπιστία των ημικλάστων να είναι 0,88. Όσον αφορά τα ερωτηματολόγια ΠΑΓΙ, ΠΑΚΟ, ΜΗΦΙ, ΜΗΚΟ, η αξιοπιστία των υποκλιμάκων κυμάνθηκε από 0,51 έως 0,79 (μέσος όρος 0,71), ενώ για το σύνολο των στοιχείων ήταν 0,86, με δε αξιοπιστία των ημικλάστων να είναι 0,89. Όσον αφορά τα ερωτηματολόγια ΓΙΕΠΑ, ΓΙΕΜΗ, ΚΟΕΠΑ, ΚΟΕΜΗ, η αξιοπιστία των υποκλιμάκων κυμάνθηκε από 0,67 έως 0,83 (μέσος όρος 0,76), με τον συνολικό συντελεστή αξιοπιστίας να είναι 0,91 και τη δε αξιοπιστία των ημικλάστων να είναι 0,90. Τέλος, για τα ερωτηματολόγια ΓΙΠΑ, ΓΙΜΗ, ΚΟΠΑ, ΚΟΜΗ, η αξιοπιστία των υποκλιμάκων κυμάνθηκε από 0,56 έως 0,88 (μέσος όρος 0,76), με τον συνολικό συντελεστή αξιοπιστίας να είναι 0,91 και τη δε αξιοπιστία των ημικλάστων να είναι 0,89. Τα FMIQ επαναχορηγήθηκαν σε 40 οικογένειες δύο-τρεις μήνες μετά την πρώτη χορήγηση, με την αξιοπιστία των επαναληπτικών μετρήσεων να είναι ικανοποιητική, καθώς δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο χορηγήσεων (t-test επαναληπτικών μετρήσεων) για κανένα από τα 16 ερωτηματολόγια.

 

Κύριες βιβλιογραφικές πηγές

Καλαϊτζάκη, Α. Ε. (2000). Η επίδραση του Συνθετικού Μοντέλου Ψυχοθεραπείας στις ενδοοικογενειακές σχέσεις ασθενών με σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Kalaitzaki, A. E., Birtchnell, J., & Nestoros, J. N. (2009). Interrelating within the families of young psychotherapy outpatients. Clinical Psychology & Psychotherapy, 16(3), 199-215.

Kalaitzaki, A. E., Birtchnell, J., & Nestoros, J. N. (2010). Does family interrelating change over the course of individual treatment? Clinical Psychology & Psychotherapy, 17(6), 463-481.