Δείγμα & Πληθυσμός

Εισαγωγή

Οι βασικές μορφές της Στατιστικής είναι αυτές της περιγραφικής στατιστικής και της επαγωγικής στατιστικής. Η πρώτη ασχολείται με την περιγραφή των δεδομένων του δείγματος και η δεύτερη με την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τον πληθυσμό. Το Δείγμα και ο Πληθυσμός είναι δύο έννοιες που συναντιούνται πολύ συχνά μαζί, αλλά δεν παύουν να έχουν διαφορετική σημασία η μία από την άλλη. Παρακάτω θα γίνει η παρουσίαση των εννοιών αυτών.

Ορισμοί

Πληθυσμός (population) είναι το σύνολο των ομοειδών περιπτώσεων στο οποίο θέλουμε να γενικευτούν τα ευρήματά μας.

Δείγμα (sample) είναι ένα υποσύνολο του πληθυσμού το οποίο αποτελείται από μία συλλογή δειγματοληπτικών μονάδων που έχουν επιλεγεί από το πλαίσιο.

Για παράδειγμα παίρνουμε τον τηλεφωνικό κατάλογο και κάθε 10ο όνομα επιλέγεται να ερωτηθεί σχετικά με το ποιον ραδιοφωνικό σταθμό ακούει. Δεν θα ρωτήσουμε ολόκληρο τον πληθυσμό, αλλά επιλέγουμε τον 10ο, 20ο, 30ο,… από τον τηλεφωνικό κατάλογο. Αυτοί αποτελούν το δείγμα. Το δείγμα θα χρησιμοποιηθεί για την εξαγωγή συμπερασμάτων για ολόκληρο τον πληθυσμό.

Δειγματοληπτικός πληθυσμός είναι το τμήμα του πληθυσμού στο οποίο έχουμε πρόσβαση για να πάρουμε ένα δείγμα. Δεν περιλαμβάνει στοιχεία του πλαισίου τα οποία είναι μη προσβάσιμα ή τα οποία αρνούνται να συμμετάσχουν στην έρευνα ή αποδεικνύεται ότι δεν είναι κατάλληλα για την συγκεκριμένη έρευνα.

Πληθυσμός

Αναφορικά με τον πληθυσμό πρέπει να κάνουμε τις εξής επισημάνσεις:

 α) ο πληθυσμός δε σημαίνει μόνο πρόσωπα. Πρόκειται για μια γενική έννοια που αναφέρεται σε κάθε είδους ομοειδείς οντότητες (π.χ., παιδιά, σχολικές αίθουσες, βιβλία, μορφές συμπεριφοράς κ.ο.κ.),

β) ο πληθυσμός ορίζεται με ιδιότητες-χαρακτηριστικά. Κάθε τέτοια ιδιότητα χαρακτηριστικό είναι από τα κρίσιμα σχετικά με την έρευνα στοιχεία και ορίζει ποιες οντότητες περιλαμβάνονται στον πληθυσμό και ποιες όχι. Επομένως, ο ορισμός του πληθυσμού σε μια έρευνα είναι ποιοτικός-κατηγορικός και όχι αριθμητικός. Όλα μαζί τα αναφερόμενα χαρακτηριστικά οριοθετούν τον πληθυσμό της έρευνας και ορίζουν το “πληθυσμιακό πεδίο” μέσα στο οποίο θα κινηθεί η διερεύνησή μας,

γ) το ακριβές αριθμητικό μέγεθος του ερευνητικού πληθυσμού είναι συνήθως άγνωστο.

Δείγμα

Μια έρευνα πραγματοποιείται προκειμένου να διερευνηθεί και το κατά πόσο μπορούν τα ευρήματά της να γενικευτούν σε μια ευρύτερη ομάδα ατόμων. Παρά το γεγονός ότι μπορεί κάποιος να πιστεύει πως τα ασφαλέστερα ευρήματα μπορούν να προέλθουν από μια έρευνα κατά την οποία μελετήθηκαν όλα τα άτομα ενός συγκεκριμένου πληθυσμού, υπάρχουν αρκετοί λόγοι που κάνουν απαραίτητη τη χρήση δείγματος από τον πληθυσμό. Κάποιοι από τους λόγους αυτούς είναι ότι:

  1. πολύ συχνά ένας πληθυσμός είναι σχεδόν άπειρος και καθίσταται αδύνατη η μελέτη όλων των τμημάτων, ομάδων ή μελών που τον αποτελούν και
  2. η μέτρηση ή η μελέτη ενός μεγάλου πληθυσμού θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα και δαπανηρή για τον ερευνητή.

Γενικά, θα λέγαμε ότι ένα πολύ μεγάλο δείγμα είναι ασύμφορο, ενώ ένα πολύ μικρό μπορεί να οδηγήσει σε μεροληπτικές (δηλαδή όχι αντικειμενικά σωστές) εκτιμήσεις. Το δειγματοληπτικό λάθος εξαρτάται πολύ περισσότερο από το μέγεθος του δείγματος παρά από το ποσοστό του πληθυσμού από τον οποίο παίρνουμε το δείγμα. Για παράδειγμα, ένα δείγμα 10 ατόμων από ένα πληθυσμό 10.000 θα εκτιμήσει την αναλογία ανδρών / γυναικών στον πληθυσμό με την ίδια περίπου ακρίβεια, όσο και ένα δείγμα 10 ατόμων για ένα πληθυσμό 100.

Βασικοί Μέθοδοι Συλλογής Δεδομένων

Προκειμένου να βγουν συμπεράσματα σε τομείς όπως η Βιομηχανία, η Γεωργία, η Ιατρική, η Εκπαίδευση, η Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία, γίνεται συλλογή δεδομένων βάσει των οποίων προκύπτουν κάποια συμπεράσματα. Η παραπάνω διατύπωση περιγράφεται από τον ορισμό της Στατιστικής Έρευνας (Survey), η οποία μπορεί να είναι είτε Απογραφική (Census Survey) είτε Δειγματοληπτική (Sampling Survey). Κατά την απογραφή καταγράφονται οι παρατηρήσεις από το σύνολο του πληθυσμού, ενώ κατά τη δειγματοληπτική έρευνα γίνεται μελέτη ενός τμήματος του πληθυσμού και στην συνέχεια με την χρήση στατιστικών μεθόδων γενικεύει τα αποτελέσματα σε ολόκληρο το πληθυσμό.

Κάποια από τα πλεονεκτήματα της δειγματοληψίας έναντι της απογραφής είναι:

α) πιο γρήγορη, άρα λιγότερο χρονοβόρα

β) λιγότεροι ερευνητές, άρα λιγότερα σφάλματα

γ) μικρότερο κόστος

δ) σε ορισμένες περιπτώσεις η δειγματοληψία είναι η μόνη επιλογή

Περισσότερα για την Δειγματοληψία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ταύτιση Δείγματος-Πληθυσμού

Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πληθυσμός ταυτίζεται με το δείγμα. Για παράδειγμα, θέλουμε να δούμε το ποσοστό των καπνιστών μεταξύ 18 και 24 και κάνουμε έρευνα σε φοιτητές. Προφανώς, στην περίπτωση αυτή, έχουμε αποκλείσει τους νέους που δεν είναι φοιτητές. Σε άλλες περιπτώσεις θεωρούμε ότι έχουμε πληθυσμό οικογενειών και ρωτάμε ένα μέλος της οικογένειας.

Βιβλιογραφία

Δρ. Αικατερίνη Κόκκινου (2020), Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Έρευνας