The PRISMA Statement

Εισαγωγή

Σε όλες τις έρευνες, η αξία μιας συστηματικής ανασκόπησης εξαρτάται από το τι έγινε, τι βρέθηκε και τη σαφήνεια της αναφοράς. Οι συστηματικές ανασκοπήσεις και οι μετα-αναλύσεις έχουν γίνει ολοένα και πιο σημαντικές τόσο στο χώρο της Στατιστικής Ανάλυσης όσο και σε άλλους κλάδους με σκοπό να διασφαλιστεί η περαιτέρω έρευνα. Σε αυτό το άρθρο, πρόκειται να γίνει μια παρουσίαση αναφοράς,  που ονομάζεται PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic reviews and Meta-Analyzes), η οποία έχει ενημερωθεί για να αντιμετωπίσει αρκετές εννοιολογικές και πρακτικές προόδους στην επιστήμη των συστηματικών ανασκοπήσεων. 

Ορισμός 

Το PRISMA Statement αποτελείται από μια λίστα ελέγχου 27 στοιχείων και στόχος του είναι να βοηθήσει τους συγγραφείς να βελτιώσουν την αναφορά συστηματικών ανασκοπήσεων και μετα-αναλύσεων. Το PRISMA μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως βάση για την αναφορά συστηματικών ανασκοπήσεων άλλων τύπων ερευνών, ιδιαίτερα αξιολογήσεων παρεμβάσεων και είναι χρήσιμο για κριτική αξιολόγηση δημοσιευμένων συστηματικών κριτικών. 

Πως αναπτύχθηκε το PRISMA

Από το 1985 έγιναν οι πρώτες μελέτες για την αξιολόγηση της ποιότητας των αναφορών ανασκόπησης. Πολλοί ερευνητές ήταν που ασχολήθηκαν με την συστηματική ανασκόπηση, αναμεσά σε αυτούς ήταν ο Mulrow και ο Sacks, δίχως όμως να είναι επαρκείς οι αναφορές τους. Το 1996, υπήρξε μια βελτίωση για την αντιμετώπιση της υποβέλτιστης αναφοράς μετα-αναλύσεων. Μια διεθνής ομάδα ανέπτυξε μια καθοδήγηση, ο οποία ονομάστηκε σε QUOROM Statement (QUality Of Reporting Of Meta-analysis) και επικεντρωνόταν στην αναφορά μετα-αναλύσεων τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών. Ωστόσο, το 2009 μια άλλη ομάδα συνόψισε μια αναθεώρηση αυτών των οδηγιών, που μετονομάστηκε σε PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic reviews and Meta-Analyzes), οι οποίες έχουν ενημερωθεί για να αντιμετωπίσουν αρκετές εννοιολογικές και πρακτικές προόδους στην επιστήμη των συστηματικών ανασκοπήσεων.

Λίστα Ελέγχου 

Παρακάτω παρουσιάζεται μια λίστα ελέγχου των 27 στοιχείων του Prisma που πρέπει να συμπεριληφθούν κατά την αναφορά συστηματικής ανασκόπησης ή μετα-ανάλυσης.

• ΤΙΤΛΟΣ (TITLE)

1. Τίτλος (Title): Προσδιορίστε την έκθεση ως συστηματική ανασκόπηση, μετα-ανάλυση ή και τα δύο.

• ΠΕΡΙΛΗΨΗ (ABSTRACT)

2. Δομημένη περίληψη (Structured summary): Παρέχετε μια δομημένη περίληψη που περιλαμβάνει, κατά περίπτωση: ιστορικό, στόχοι, πηγές δεδομένων, κριτήρια καταλληλότηταμελέτης, συμμετέχοντες και παρεμβάσεις, μέθοδοι αξιολόγησης και σύνθεσης μελέτης, αποτελέσματα, περιορισμοί, συμπεράσματα και επιπτώσεις βασικών ευρημάτων, αριθμός μητρώου συστηματικής ανασκόπησης.

• ΕΙΣΑΓΩΓΗ (INTRODUCTION)

3. Αιτιολογία (Rationale): Περιγράψτε το σκεπτικό της αναθεώρησης στο πλαίσιο των ήδη γνωστών.

4. Στόχοι (Objectives): Παρέχετε μια ρητή δήλωση ερωτήσεων που εξετάζονται με αναφορά στους συμμετέχοντες, παρεμβάσεις,συγκρίσεις, αποτελέσματα και σχεδιασμός μελέτης (PICOS).

• ΜΕΘΟΔΟΙ (METHODS)

5. Πρωτόκολλο και καταχώριση (Protocol and registration): Υποδείξτε εάν υπάρχει ένα πρωτόκολλο αναθεώρησης, εάν και πού μπορεί να έχει πρόσβαση (π.χ. διεύθυνση Web) και, εάν είναι διαθέσιμο, παρέχετε πληροφορίες εγγραφής συμπεριλαμβανομένου του αριθμού καταχώρισης.

6. Κριτήρια καταλληλότητας (Eligibility criteria): Προσδιορίστε τα χαρακτηριστικά της μελέτης (π.χ., PICOS, διάρκεια παρακολούθησης) και τα χαρακτηριστικά αναφοράς (π.χ., εξεταζόμενα έτη, γλώσσα, κατάσταση δημοσίευσης) που χρησιμοποιούνται ως κριτήρια επιλεξιμότητας, δίνοντας αιτιολογία.

7. Πηγές πληροφοριών (Information sources): Περιγράψτε όλες τις πηγές πληροφοριών (π.χ. βάσεις δεδομένων με ημερομηνίες κάλυψης, επικοινωνία με τους συγγραφείς της μελέτης για αναγνώριση πρόσθετες μελέτες) στην αναζήτηση και ημερομηνία τελευταίας αναζήτησης.

8. Αναζήτηση (Search): Παρουσιάστε πλήρη ηλεκτρονική στρατηγική αναζήτησης για τουλάχιστον μία βάση δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων τυχόν ορίων που χρησιμοποιούνται, τέτοια ώστε να είναι αλλεπάλληλος.

9. Επιλογή μελέτης (Study selection): Αναφέρετε τη διαδικασία επιλογής μελετών (δηλ. Διαλογή, καταλληλότητα, που περιλαμβάνεται στη συστηματική ανασκόπηση και, κατά περίπτωση, περιλαμβάνεται στη μετα-ανάλυση).

10. Διαδικασία συλλογής δεδομένων (Data collection process):Περιγράψτε τη μέθοδο εξαγωγής δεδομένων από αναφορές (π.χ. πιλοτικά έντυπα, ανεξάρτητα, εις διπλούν) και οποιεσδήποτε διαδικασίες για τη λήψη και την επιβεβαίωση δεδομένων από τους ερευνητές.

11. Στοιχεία δεδομένων (Data items): Παραθέστε και καθορίστε όλες τις μεταβλητές για τις οποίες αναζητήθηκαν δεδομένα (π.χ., PICOS, πηγές χρηματοδότησης) και τυχόν υποθέσεις καιαπλοποιήσεις που έγιναν.

12. Κίνδυνος μεροληψίας μεμονωμένων μελετών (Risk of bias inindividual studies): Περιγράψτε τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση του κινδύνου μεροληψίας μεμονωμένων μελετών (συμπεριλαμβανομένης της περιγραφής του εάν αυτό ήταν σε επίπεδο μελέτης ή αποτελέσματος) και πώς αυτές οι πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε σύνθεση δεδομένων.

13. Συνοπτικά μέτρα (Summary measures): Αναφέρετε τα κύρια συνοπτικά μέτρα (π.χ. λόγος κινδύνου, διαφορά στα μέσα).

14. Σύνθεση των αποτελεσμάτων ( Synthesis of results):Περιγράψτε τις μεθόδους χειρισμού δεδομένων και συνδυασμού αποτελεσμάτων μελετών, εάν γίνουν, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων συνέπειας για κάθε μετα-ανάλυση.

15. Κίνδυνος μεροληψίας σε όλες τις μελέτες (Risk of bias across studies): Προσδιορίστε οποιαδήποτε αξιολόγηση του κινδύνου μεροληψίας που μπορεί να επηρεάσει τα σωρευτικά στοιχεία (π.χ. προκατάληψη δημοσίευσης, επιλεκτική αναφορά στο πλαίσιο των μελετών).

16. Πρόσθετες αναλύσεις (Additional analyses): Περιγράψτε μεθόδους πρόσθετων αναλύσεων (π.χ. αναλύσεις ευαισθησίας ή υποομάδων, μετα-παλινδρόμηση), εάν γίνουν, αναφέροντας ποια ήταν προκαθορισμένα.

• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (RESULTS)17. Επιλογή μελέτης (Study selection): Δώστε αριθμούς μελετών που ελέγχθηκαν, αξιολογήθηκαν ως προς την καταλληλότητα και συμπεριλήφθηκαν στην κριτική, με λόγους αποκλεισμών σε κάθε στάδιο, ιδανικά με διάγραμμα ροής.

18. Χαρακτηριστικά μελέτης (Study characteristics): Για κάθε μελέτη, παρουσιάστε χαρακτηριστικά για τα οποία εξήχθησαν δεδομένα (π.χ. μέγεθος μελέτης, PICOS, περίοδος παρακολούθησης) που παρέχουν τις παραπομπές.

19. Κίνδυνος μεροληψίας εντός των μελετών (Risk of bias withinstudies): Παρουσιάστε δεδομένα σχετικά με τον κίνδυνο προκατάληψης κάθε μελέτης και, εάν είναι διαθέσιμα, οποιαδήποτε αξιολόγηση σε επίπεδο αποτελεσμάτων.

20. Αποτελέσματα μεμονωμένων μελετών (Results of individualstudies): Για όλα τα αποτελέσματα που εξετάστηκαν (οφέλη ή βλάβες), υπάρχουν, για κάθε μελέτη: (α) απλά συνοπτικά δεδομένα για κάθε ομάδα παρέμβασης και (β) εκτιμήσεις επιπτώσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης, τα οποία ιδανικά παρουσιάζονται με το διάγραμμα forest plot.

21. Σύνθεση αποτελεσμάτων (Synthesis of results): Παρουσιάστε τα αποτελέσματα κάθε μετα-ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε, συμπεριλαμβανομένων των διαστημάτων εμπιστοσύνης και των μέτρων συνέπειας.

22. Κίνδυνος μεροληψίας μεταξύ μελετών (Risk of bias acrossstudies): Παρουσιάστε τα αποτελέσματα οποιασδήποτε εκτίμησης του κινδύνου μεροληψίας σε όλες τις μελέτες.

23. Πρόσθετη ανάλυση (Additional analysis): Δώστε αποτελέσματα πρόσθετων αναλύσεων, εάν γίνουν (π.χ. αναλύσεις ευαισθησίας ή υποομάδων, μετα-παλινδρόμηση).

• ΣΥΖΉΤΗΣΗ (DISCUSSION)

24. Σύνοψη στοιχείων (Summary of evidence): Συνοψίστε τα κύρια ευρήματα, συμπεριλαμβανομένης της ισχύος των αποδεικτικών στοιχείων για κάθε κύριο αποτέλεσμα. εξετάστε τη συνάφειά τους με τις βασικές ομάδες (π.χ. παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, χρήστες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής).

25. Περιορισμοί (Limitations): Συζητήστε τους περιορισμούς σε επίπεδο μελέτης και αποτελέσματος (π.χ. κίνδυνος μεροληψίας) και σε επίπεδο ανασκόπησης (π.χ. ατελής ανάκτηση αναγνωρισμένης έρευνας, προκατάληψη αναφοράς).

26. Συμπεράσματα (Conclusions): Παρέχετε μια γενική ερμηνεία των αποτελεσμάτων σε συνδυασμό άλλων στοιχείων και επιπτώσεων για μελλοντική έρευνα.

• ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ (FUNDING)

27. Χρηματοδότηση (Funding): Περιγράψτε πηγές χρηματοδότησης για τη συστηματική ανασκόπηση και άλλο ρόλο υποστήριξης (π.χ. παροχή δεδομένων) των χρηματοδοτών για τη συστηματική ανασκόπηση.

Συμπεράσματα 

Συνοψίζοντας, το PRISMA δεν είναι ένα εργαλείο αξιολόγησης της ποιότητας για τη μέτρηση μιας συστηματικής ανασκόπησης, αλλά επικεντρώνεται κυρίως στην αναφορά ανασκοπήσεων που αξιολογούν τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως βάση για την αναφορά συστηματικών ανασκοπήσεων με άλλους στόχους από την αξιολόγηση παρεμβάσεων (π.χ. αξιολόγηση αιτιολογίας, επιπολασμού, διάγνωσης ή πρόγνωσης).

Βιβλιογραφία

Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PRISMA Group (2009) Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLoS Med 6(7): e1000097.