Φυλετικές Ταυτότητες στην Εφηβεία: Εργαλειοθήκη Μέτρησης για Εκπαιδευτικούς [GIA-MT-15]

Σκοπός Ερωτηματολογίου

Ο κύριος σκοπός αυτής της εργαλειοθήκης είναι να παρέχει στους εκπαιδευτικούς ερευνητικά τεκμηριωμένα εργαλεία για τη διερεύνηση της διαμόρφωσης της φυλετικής ταυτότητας κατά την εφηβεία, μέσω μεθοδολογιών δράσης (action research). Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και σχολικούς ψυχολόγους που εργάζονται με εφήβους ηλικίας 12 έως 18 ετών. Η εργαλειοθήκη μετρά την επίγνωση των έμφυλων στερεοτύπων, την ευελιξία στις αντιλήψεις για τους έμφυλους ρόλους και την επίδραση του κοινωνικού πλαισίου στη διαμόρφωση της φυλετικής ταυτότητας.

Ανάλυση Ερωτηματολογίου 

Η εργαλειοθήκη αναπτύχθηκε από τις Β. Δεληγιάννη-Κουίμτζη και Δ. Σιακαί το 1998 και έχει αναθεωρηθεί έκτοτε για να ανταποκρίνεται στα σύγχρονα δεδομένα της εκπαίδευσης. Αποτελείται από 15 μικτά εργαλεία μέτρησης, κατανεμημένα σε τέσσερις βασικές κατηγορίες. Περιλαμβάνει πέντε τυποποιημένα ερωτηματολόγια τύπου Likert, τέσσερα ποιοτικά εργαλεία με ανοιχτές ερωτήσεις, τρεις δραστηριότητες γραπτής αναστοχαστικής σκέψης και τρεις καθοδηγητικούς οδηγούς για ομαδικές συζητήσεις (focus groups). Η κλίμακα περιλαμβάνει τρεις υποκλίμακες: προσωπικά έμφυλα σχήματα, επιρροές από την ομάδα συνομηλίκων και επίδραση των ΜΜΕ στις έμφυλες αντιλήψεις.

Βαθμολόγηση Ερωτήσεων

Τα ποσοτικά εργαλεία χρησιμοποιούν πενταβάθμια κλίμακα Likert, από 1 (Διαφωνώ απόλυτα) έως 5 (Συμφωνώ απόλυτα). Οι επιμέρους υποκλίμακες υπολογίζονται ως μέσοι όροι των σχετικών ερωτήσεων. Τα ποιοτικά εργαλεία αναλύονται με θεματική ανάλυση βάσει προκαθορισμένων πλαισίων κωδικοποίησης. Οι γραπτές εργασίες αξιολογούνται με ειδικά διαμορφωμένο κριτήριο βαθμολόγησης, με εύρος 0 έως 3 μονάδες ανά κριτήριο.

Στατιστική Ανάλυση

Τα εύρη βαθμολογίας για κάθε τομέα είναι τα εξής: η Επίγνωση Στερεοτύπων κυμαίνεται από 5 έως 25 μονάδες, η Ευελιξία Ρόλων από 4 έως 20 μονάδες και η Κοινωνική Επιρροή από 6 έως 30 μονάδες. Οι οδηγίες ερμηνείας των αποτελεσμάτων κατατάσσουν τις υψηλές βαθμολογίες (πάνω από το 80ό εκατοστημόριο) ως ενδείξεις προοδευτικών στάσεων, τις μέτριες βαθμολογίες (40ό έως 80ό) ως μεταβατικές και τις χαμηλές (κάτω από το 40ό) ως παραδοσιακές αντιλήψεις για τη φυλετική ταυτότητα.

Εγκυρότητα Ερωτηματολογίου

Η εγκυρότητα περιεχομένου διασφαλίστηκε μέσω αξιολόγησης από ομάδα ειδικών, με συντελεστή συμφωνίας κ = 0.82. Η εγκυρότητα κατασκευής επιβεβαιώνεται μέσω σημαντικής συσχέτισης με το Bem Sex-Role Inventory (r = 0.71), ενώ η διακριτική εγκυρότητα τεκμηριώθηκε με τη σύγκριση προς κλίμακες κοινωνικής επιθυμητότητας. Διαπολιτισμικές μελέτες προσαρμογής της εργαλειοθήκης έχουν πραγματοποιηθεί σε επτά χώρες της Ε.Ε., ενώ ελληνική μελέτη επικύρωσης (Siakai et al., 2015) έδειξε πολύ καλή προσαρμογή του μοντέλου (CFI = 0.92).

Αξιοπιστία Ερωτηματολογίου

Η εσωτερική συνέπεια των ποσοτικών υποκλιμάκων είναι υψηλή, με Cronbach’s alpha = 0.87. Η δια-βαθμολογική αξιοπιστία στα ποιοτικά δεδομένα φτάνει το 85% συμφωνία, ενώ η σταθερότητα των μετρήσεων σε επανέλεγχο έξι εβδομάδων παρουσιάζει συντελεστή συσχέτισης r = 0.79.

Βιβλιογραφία 

Ελληνική Βιβλιογραφία

Δεληγιάννη-Κουίμτζή, Β. (2018). *Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη Φυλετική Ταυτότητα*. Εκδόσεις Παπαζήση. 

Σιακαί, Δ. (2020). «Η Εξέλιξη των Φυλετικών Στερεοτύπων στην Ελληνική Εκπαίδευση». *Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Ερευνών*, 15(2), 112–130. 

Ξένη Βιβλιογραφία

Deliyanni-Kouimtzi, V. & Sakka, D. (2001). *Researching Gender in School Environments*. Routledge. 

Jönsson, K. et al. (2019). *EU Guidelines on Gender Identity Research*. Brussels: EC Publications. 

Λέξεις Κλειδιά

Φυλετική ταυτότητα, εφηβεία, εκπαιδευτική αξιολόγηση, έρευνα δράσης, έμφυλα στερεότυπα, ψυχομετρική εργαλειοθήκη, εγκυρότητα, αξιοπιστία