Εισαγωγή

Το Cronbach’s alpha (α) αποτελεί το πιο διαδεδομένο μέτρο εσωτερικής συνέπειας και χρησιμοποιείται κυρίως για την εκτίμηση της αξιοπιστίας μιας κλίμακας ερωτήσεων. Πρόκειται για ένα στατιστικό μέτρο που δείχνει κατά πόσο οι ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου, που έχουν σχεδιαστεί ώστε να μετρούν την ίδια λανθάνουσα μεταβλητή, καταφέρνουν να το κάνουν με συνέπεια. Η εσωτερική συνέπεια είναι απαραίτητη, καθώς αν οι ερωτήσεις δεν συνεργάζονται αρμονικά, τα αποτελέσματα της έρευνας μπορεί να είναι αναξιόπιστα. Το Cronbach’s alpha παίρνει τιμές από το μηδέν έως το ένα, με τις υψηλότερες τιμές να υποδηλώνουν καλύτερη αξιοπιστία. Συνήθως τιμές κάτω από 0,6 θεωρούνται χαμηλές, ενώ τιμές πάνω από 0,7 υποδηλώνουν ικανοποιητική αξιοπιστία.

Παράδειγμα Έρευνας

Για να γίνει πιο κατανοητή η χρήση του Cronbach’s alpha, ας εξετάσουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Ένας ερευνητής συνέταξε ένα ερωτηματολόγιο εννέα ερωτήσεων με σκοπό να διερευνήσει πόσο ασφαλείς αισθάνονται οι εργαζόμενοι σε ένα βιομηχανικό συγκρότημα. Κάθε ερώτηση περιείχε μια πενταβάθμια κλίμακα Likert, από το «διαφωνώ απόλυτα» έως το «συμφωνώ απόλυτα». Η βασική υπόθεση ήταν ότι όλες οι ερωτήσεις θα συνέβαλλαν στη μέτρηση της ίδιας λανθάνουσας μεταβλητής, δηλαδή της αίσθησης ασφάλειας. Για να διαπιστωθεί αν όντως οι ερωτήσεις αυτές συνιστούν μια αξιόπιστη κλίμακα, εφαρμόστηκε το Cronbach’s alpha σε δείγμα δεκαπέντε εργαζομένων. Εάν η ανάλυση έδειχνε ικανοποιητική εσωτερική συνέπεια, τότε ο ερευνητής θα μπορούσε να υπολογίσει μια συνολική βαθμολογία, αντί να μελετά κάθε ερώτηση ξεχωριστά.

Εγκατάσταση στο SPSS Statistics

Στο λογισμικό SPSS Statistics, οι εννέα ερωτήσεις του ερωτηματολογίου εισήχθησαν ως εννέα στήλες δεδομένων, με τα ονόματα Qu1 έως Qu9. Κάθε γραμμή του αρχείου δεδομένων αντιπροσωπεύει έναν συμμετέχοντα, δηλαδή έναν από τους δεκαπέντε εργαζόμενους. Με αυτή τη διάταξη, το SPSS είναι έτοιμο να εκτελέσει τη διαδικασία Reliability Analysis, η οποία είναι απαραίτητη για τον υπολογισμό του Cronbach’s alpha.

Διαδικασία Δοκιμής στο SPSS Statistics

Ο υπολογισμός του Cronbach’s alpha στο SPSS γίνεται μέσω της διαδικασίας Reliability Analysis. Για να ξεκινήσει η ανάλυση, από τη γραμμή μενού επιλέγεται Analyze, στη συνέχεια Scale και τέλος Reliability Analysis. Στο παράθυρο που ανοίγει, ο ερευνητής μεταφέρει όλες τις μεταβλητές Qu1 έως Qu9 στο πλαίσιο Items. Στο πεδίο Model επιλέγεται η επιλογή Alpha, που αντιστοιχεί στον δείκτη Cronbach’s alpha. Παράλληλα, μέσα από το κουμπί Statistics, υπάρχει η δυνατότητα να ζητηθούν επιπλέον πληροφορίες, όπως τα Item-Total Statistics, τα οποία δείχνουν πώς συσχετίζεται κάθε ερώτηση με τη συνολική κλίμακα. Συνίσταται να ενεργοποιηθεί και η επιλογή Scale if item deleted, ώστε να φανεί πώς θα επηρεαστεί το συνολικό αποτέλεσμα αν αφαιρεθεί κάποια ερώτηση. Μόλις ολοκληρωθεί η ρύθμιση των επιλογών, η ανάλυση εκτελείται με το κουμπί OK και τα αποτελέσματα εμφανίζονται στο παράθυρο εξόδου του SPSS.

Ερμηνεία Αποτελεσμάτων

Η τιμή του Cronbach’s alpha είναι το βασικό κριτήριο αξιολόγησης της αξιοπιστίας. Γενικά, τιμές ίσες ή μεγαλύτερες από 0,9 δείχνουν εξαιρετική αξιοπιστία, τιμές μεταξύ 0,8 και 0,9 υποδηλώνουν καλή αξιοπιστία, ενώ τιμές από 0,7 έως 0,8 θεωρούνται αποδεκτές. Αντίθετα, τιμές από 0,6 έως 0,7 είναι οριακές και χρειάζονται προσοχή, ενώ τιμές κάτω από 0,6 θεωρούνται μη αποδεκτές. Εκτός από το συνολικό αποτέλεσμα, το SPSS παρουσιάζει και πίνακες με τα Corrected Item-Total Correlation και το Cronbach’s Alpha if Item Deleted. Αυτά τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, καθώς αποκαλύπτουν αν κάποια ερώτηση μειώνει τη συνολική αξιοπιστία. Αν η αφαίρεση μιας ερώτησης αυξάνει σημαντικά το Cronbach’s alpha, τότε η συγκεκριμένη ερώτηση πιθανόν δεν συμβάλλει ουσιαστικά στη μέτρηση της λανθάνουσας μεταβλητής και ενδέχεται να χρειαστεί αναθεώρηση ή απομάκρυνση. Στο παράδειγμα της έρευνας για την αίσθηση ασφάλειας, αν η τιμή του Cronbach’s alpha βρεθεί γύρω στο 0,85, τότε μπορεί να ειπωθεί ότι το ερωτηματολόγιο διαθέτει υψηλή εσωτερική συνέπεια και είναι κατάλληλο για χρήση ως ενιαία κλίμακα.

Συμπέρασμα

Το Cronbach’s alpha είναι ένα από τα βασικότερα εργαλεία που διαθέτει ο ερευνητής για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας ερωτηματολογίων και κλιμάκων τύπου Likert. Η χρήση του μέσα από το SPSS Statistics είναι απλή και κατανοητή, ενώ παρέχει σαφή και χρήσιμα αποτελέσματα. Η σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων επιτρέπει τη βελτίωση των εργαλείων μέτρησης, ενισχύει την ποιότητα της έρευνας και καθιστά πιο αξιόπιστα τα συμπεράσματα. Με αυτόν τον τρόπο, η ανάλυση του Cronbach’s alpha δεν είναι απλώς μια τυπική στατιστική διαδικασία, αλλά ένα ουσιαστικό βήμα για την κατοχύρωση της εγκυρότητας κάθε ερευνητικού εγχειρήματος.