Ο υπολογισμός της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας των οργάνων μέτρησης είναι δύο  βασικά κριτήρια για την εξασφάλιση έγκυρων αποτελεσμάτων στις ερευνητικές μελέτες που πραγματοποιούνται. Ένα όργανο μέτρησης δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ερευνητική μελέτη, αν δεν έχει παρουσιάσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο αξιοπιστίας και εγκυρότητας.

Η έννοια της αξιοπιστίας

Η έννοια της αξιοπιστίας των μετρήσεων μιας δοκιμής αφορά την ακρίβεια και τη σταθερότητα τους, με λίγα λόγια το πόσο αξιόπιστα είναι. Ένα εργαλείο μέτρησης θεωρείται αξιόπιστο όταν σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις σε ίδιο δείγμα και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, εμφανίζει σταθερά τα ίδια αποτελέσματα, εκτός αν έχει συμβεί μία σημαντική αλλαγή μεταξύ των μετρήσεων. Η αξιοπιστία μπορεί να αποδοθεί εννοιολογικά με τους όρους «σταθερότητα» και «εσωτερική συνοχή» που αφορά στις παραμέτρους τις οποίες θα πρέπει οι ερευνητές να εξετάζουν.

Σταθερότητα

Για να εξακριβωθεί αν ένα εργαλείο μέτρησης διαθέτει σταθερότητα αναφορικά με τις μετρήσεις, χρησιμοποιείται η αξιοπιστία επαναληπτικών μετρήσεων ή ο έλεγχος- επανέλεγχος (test-retest reliability). Πιο συγκεκριμένα, ένα εργαλείο μέτρησης χρησιμοποιείται σε ένα δείγμα (έλεγχος, test) που έχει επιλεγεί και σε ένα χρονικό διάστημα που μεσολαβεί επαναχορηγείται στο ίδιο ακριβώς δείγμα (επανέλεγχος) και κάτω από τις ίδιες συνθήκες.  Επισημαίνεται ότι το χρονικό διάστημα ανάμεσα από τη μία μέτρηση στην άλλη (test-retest) δε θα πρέπει να είναι μεγάλο.

Εσωτερική συνοχή

Η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής αποτελεί έναν δείκτη που μας υποδεικνύει κατά πόσο διαφορετικές προτάσεις (items) έχουν τη δυνατότητα να μετρούν την ίδια έννοια (μεταβλητή). Επιπλέον, η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής εκτιμάται με το συντελεστή Cronbach’s alpha που δείχνει την ομοιογένεια μιας κλίμακας. Για να θεωρήσουμε ότι η τιμή του Cronbach’s alpha είναι αποδεκτή θα πρέπει να είναι >0.7. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του συντελεστή  τόσο μεγαλύτερη είναι η αξιοπιστία εσωτερικής συνοχής. Στην περίπτωση που μια κλίμακα εμφανίζει μικρό βαθμό εσωτερικής συνοχής, μπορεί να βελτιωθεί με την προσθήκη προτάσεων (items) ή με την επανεξέταση της σαφήνειας των προτάσεών της.

Υπολογισμός Αξιοπιστίας

Στατιστικά, η αξιοπιστία εκτιμάται με το συντελεστή συσχέτισης r (correlation coefficient). Ο συντελεστής r κυμαίνεται από την τιμή 0 σύμφωνα με την οποία το εργαλείο δεν είναι αξιόπιστο, μέχρι την τιμή 1.0 που δείχνει ότι διαθέτει τη μέγιστη αξιοπιστία. Οι μετρήσεις σπάνια μπορούν να έχουν ακρίβεια 100% και αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στην ψυχολογία, όπου οι μεταβλητές αποτελούν θεωρητικές έννοιες/κατασκευές, οι οποίες επηρεάζονται από πληθώρα άλλων εννοιών.

Είδη Αξιοπιστίας

Χρησιμοποιούνται διάφορα είδη αξιοπιστίας ενός οργάνου μέτρησης. Τα πλέον συνήθη είδη αξιοπιστίας είναι των επαναληπτικών μετρήσεων, των εναλλακτικών τύπων, των ημίκλαστων ή ημίσεων, της εσωτερικής συνοχής ή συνέπειας, των μετρήσεων του ίδιου παρατηρητή/ βαθμολογητή και της αξιοπιστίας  μεταξύ παρατηρητών/βαθμολογητών.

Βιβλιογραφία

Ουζούνη, Χ., & Νακάκης, Κ. (2011). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των εργαλείων μέτρησης σε ποσοτικές μελέτες. Νοσηλευτική, 50(2), 231-239.