Σύστημα Παρατήρησης της Θεραπευτικής Συμμαχίας στην Οικογενειακή Θεραπεία [SOFTA-48]

Σκοπός Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Ο σκοπός του ερωτηματολογίου SOFTA είναι να εντοπίζει και να αξιολογεί τη θεραπευτική συμμαχία που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας οικογενειακής θεραπείας ή θεραπείας ζεύγους. Το εργαλείο αυτό απευθύνεται τόσο στους θεραπευτές όσο και στους θεραπευόμενους, και παρέχει μια ποιοτική αξιολόγηση των ενδείξεων και φαινομένων που εμφανίζονται στη διάρκεια της συνεδρίας και επηρεάζουν τη θεραπευτική σχέση. Εξετάζει τη σημασία αυτών των φαινομένων για τη σχέση μεταξύ θεραπευτή και οικογένειας, καθώς και τις δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Ανάλυση Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Το SOFTA δημιουργήθηκε από τους M. L. Friedlander, V. Escudero, L. Heatherington και την ομάδα τους το 2006. Το εργαλείο περιλαμβάνει τέσσερις βασικές διαστάσεις που αποτυπώνουν διαφορετικές πτυχές της θεραπευτικής συμμαχίας: (Α) Εμπλοκή στη θεραπευτική διαδικασία, (Β) Συναισθηματική σύνδεση με τον θεραπευτή, (Γ) Αίσθηση ασφάλειας και κοινού στόχου με τον θεραπευτή και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, και (Δ) Εμπλοκή στη διαδικασία ανάλυσης. Οι διαστάσεις αυτές αναλύονται περαιτέρω σε 12 prototapes, που περιγράφουν λεκτικές και μη λεκτικές συμπεριφορές και καταγράφονται για κάθε μέλος της οικογένειας ή για τον θεραπευτή ξεχωριστά.

Βαθμολόγηση Ερωτήσεων

Η αξιολόγηση γίνεται με τη συμμετοχή τριών τουλάχιστον ανεξάρτητων κριτών, οι οποίοι είναι ειδικά εκπαιδευμένοι στη χρήση του εργαλείου. Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης μιας μαγνητοσκοπημένης συνεδρίας, οι κριτές σημειώνουν τις παρατηρούμενες συμπεριφορές που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες προτάσεις (π.χ. A10) για κάθε διάσταση. Μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίας, συγκρίνονται οι αξιολογήσεις των κριτών, και από τη συνδυασμένη αξιολόγηση προκύπτει ο τελικός βαθμός κάθε διάστασης. Η βαθμολογία κυμαίνεται από –3 έως +3 και βασίζεται στη συχνότητα, την κλινική σημαντικότητα, το σθένος και την ένταση των αναγνωρισμένων προτάσεων.

Στατιστική Ανάλυση

Η τελική αξιολόγηση των διαστάσεων του SOFTA παρέχει μια αριθμητική τιμή από –3 έως +3 για καθεμία από τις τέσσερις διαστάσεις. Υψηλές θετικές τιμές υποδεικνύουν ισχυρή θεραπευτική συμμαχία, ενώ οι αρνητικές τιμές υποδεικνύουν δυσκολίες ή εμπόδια στη συμμαχία. Η ερμηνεία των τιμών γίνεται λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τη μέση τιμή, αλλά και την ένταση και την ποιότητα των σχετικών συμπεριφορών που παρατηρήθηκαν. Η ποσοτική αποτύπωση επιτρέπει τη στατιστική ανάλυση της θεραπευτικής σχέσης σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς και τη σύγκριση μεταξύ διαφορετικών συνεδριών ή ομάδων.

Εγκυρότητα Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Η εγκυρότητα του SOFTA έχει επιβεβαιωθεί μέσα από διεθνείς ερευνητικές μελέτες, ιδιαίτερα αυτή των Friedlander, Escudero και Heatherington (2006), οι οποίες καταδεικνύουν ότι οι διαστάσεις του εργαλείου συνδέονται με δείκτες αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Το εργαλείο έχει προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα και χρησιμοποιείται ερευνητικά σε ελληνικά πανεπιστήμια, επιτρέποντας την αξιολόγηση της θεραπευτικής συμμαχίας με τρόπο αξιόπιστο και επιστημονικά τεκμηριωμένο.

Αξιοπιστία Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Η αξιοπιστία του εργαλείου έχει ελεγχθεί μέσω της συμφωνίας μεταξύ των αξιολογητών και της επαναληψιμότητας των αξιολογήσεων. Οι εσωτερικές συνάφειες των διαστάσεων είναι υψηλές, γεγονός που υποδηλώνει ότι το εργαλείο μετρά με σταθερότητα τις θεραπευτικές συμπεριφορές που επιχειρεί να αποτυπώσει. Η χρήση εκπαιδευμένων αξιολογητών ενισχύει περαιτέρω την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Βιβλιογραφία

Friedlander, M. L., Escudero, V., & Heatherington, L. (2006). Therapeutic alliances in couple and family therapy. Washington, DC: American Psychological Association.
Κ. Μπούσουλας – e-mail: bussulas@otenet.gr
Α. Αυγουστάκη – e-mail: katerina_avg@hotmail.com
Α. Σταλίκας – Πάντειο Πανεπιστήμιο – e-mail: astalikas@hol.gr