Κλίμακα Εκτίμησης του Οικογενειακού Κλίματος [FES-90]

Σκοπός Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Η Κλίμακα Εκτίμησης του Οικογενειακού Κλίματος (FES) έχει ως στόχο τη μέτρηση και αποτίμηση της αντίληψης των μελών της οικογένειας για το οικογενειακό τους περιβάλλον, και συγκεκριμένα για το κλίμα που επικρατεί στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η κλίμακα απευθύνεται κυρίως σε εφήβους και ενήλικες και χρησιμοποιείται ευρέως στην ψυχολογική συμβουλευτική και την έρευνα για να διερευνηθεί η δυναμική των οικογενειακών σχέσεων. Εφαρμόζεται τόσο σε σχολικό όσο και σε θεραπευτικό πλαίσιο, ενώ έχει αξιοποιηθεί σε πολυάριθμες έρευνες διεθνώς και στην Ελλάδα.

Ανάλυση Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Η κλίμακα δημιουργήθηκε από τους R. Moos και B. Moos το 1981. Περιλαμβάνει συνολικά 90 ερωτήσεις που χωρίζονται σε δέκα υποκλίμακες. Υπάρχουν τρεις παραλλαγές της κλίμακας: η «πραγματική» μορφή που εκτιμά την αντίληψη των συμμετεχόντων για το τρέχον οικογενειακό περιβάλλον, η «ιδεατή» που εστιάζει σε αυτό που επιθυμούν και η «προσδοκώμενη» που αφορά τι περιμένουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Στην ελληνική προσαρμογή χρησιμοποιήθηκε μόνο η πραγματική μορφή. Οι δέκα υποκλίμακες οργανώνονται σε τρεις βασικές διαστάσεις: οι διαστάσεις σχέσεων, οι διαστάσεις προσωπικής ανάπτυξης και οι διαστάσεις διατήρησης του συστήματος. Οι διαστάσεις σχέσεων αποτυπώνουν το επίπεδο υποστήριξης, εκφραστικότητας και συνοχής μεταξύ των μελών της οικογένειας. Οι διαστάσεις προσωπικής ανάπτυξης μετρούν αξίες όπως η ανεξαρτησία και η επιτυχία, ενώ οι διαστάσεις διατήρησης του συστήματος περιγράφουν οργανωτικά και ηθικά χαρακτηριστικά της οικογενειακής ζωής.

Βαθμολόγηση Ερωτήσεων

Η βαθμολόγηση βασίζεται σε τετράβαθμη κλίμακα τύπου Likert (από «Συμφωνώ απόλυτα» έως «Διαφωνώ απόλυτα»). Οι συμμετέχοντες δηλώνουν εάν κάθε πρόταση αντανακλά την πραγματικότητα της οικογένειάς τους. Υπολογίζεται ο μέσος όρος των απαντήσεων ανά υποκλίμακα, ενώ κάθε μία από τις δέκα υποκλίμακες χρησιμοποιείται για να εξάγει επιμέρους δείκτες και να αποτυπώσει με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Στατιστική Ανάλυση

Η στατιστική ανάλυση της ελληνικής προσαρμογής έδειξε συντελεστές συσχέτισης Pearson r μεταξύ των δέκα υποκλιμάκων που κυμαίνονται από 0,007 έως 0,57. Από τους 45 υπολογισθέντες συντελεστές, οι 35 ήταν στατιστικά σημαντικοί και σύμφωνα με τη θεωρητική προσδοκία. Το εύρος αυτό καταδεικνύει ικανοποιητική συνοχή ανάμεσα στις επιμέρους διαστάσεις της κλίμακας. Η ανάλυση συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός αξιόπιστου ψυχομετρικού εργαλείου που μπορεί να αποτυπώσει πολύπλευρα την οικογενειακή λειτουργικότητα.

Εγκυρότητα Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Η εγκυρότητα της κλίμακας είναι υψηλή, κυρίως ως προς τη φαινομενική εγκυρότητα, αφού οι ερωτήσεις αντανακλούν με σαφήνεια το φαινόμενο που επιδιώκουν να μετρήσουν. Η στατιστική συσχέτιση των υποκλιμάκων ενισχύει την εσωτερική συνοχή της δομής της. Η ελληνική ερευνητική βιβλιογραφία περιλαμβάνει ενδείξεις εγκυρότητας μέσω εφαρμογών σε σχολικά δείγματα, όπως στη μελέτη της Τζέλητ (2001) που δείχνει συσχετίσεις με μεταβλητές όπως το άγχος, η αυτοεκτίμηση και η σχολική επίδοση.

Αξιοπιστία Ερωτηματολογίου (κλίμακας)

Οι δείκτες αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας (Cronbach’s α) στις αρχικές μελέτες των Moos και Moos (δείγμα 1.067 ατόμων) κυμαίνονται από 0,61 έως 0,78. Στο ελληνικό δείγμα, παρατηρούνται μικρές διαφοροποιήσεις, με ορισμένες υποκλίμακες όπως η Εκφραστικότητα (α=0,40) και η Επίτευξη στόχων (α=0,45) να παρουσιάζουν χαμηλότερους δείκτες αξιοπιστίας. Παρά τις αποκλίσεις αυτές, η συνολική αξιοπιστία της κλίμακας κρίνεται ικανοποιητική για ερευνητική και διαγνωστική χρήση.

Βιβλιογραφία

Τζέλητ, Ε. (2001). Στρες, αυτοεκτίμηση, οικογενειακό κλίμα και σχολική επίδοση των εφήβων. Μια συστημική-οικολογική προσέγγιση. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών.

Τζέλητ-Γιαννάτου, Ε. (2002, Οκτώβριος). Η σχέση του οικογενειακού κλίματος διαπροσωπικών σχέσεων των εφήβων με τη σχολική τους επίδοση. Πανελλήνιο Συνέδριο του Τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα.

Moos, R., & Moos, B. (1981). Family Environment Scale Manual. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.