Εγκυρότητα

Εισαγωγή

Η εγκυρότητα αποτελεί μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις για την επιστημονική αξία κάθε ερευνητικής διαδικασίας. Αναφέρεται στον βαθμό κατά τον οποίο ένα εργαλείο μέτρησης αποτυπώνει με ακρίβεια την έννοια για την οποία έχει σχεδιαστεί. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι μία κλίμακα ή ένα ερευνητικό εργαλείο θεωρείται έγκυρο μόνο όταν μπορεί να αποδώσει ακριβώς το φαινόμενο ή το χαρακτηριστικό που στοχεύει να μετρήσει. Για παράδειγμα, ένα ερωτηματολόγιο που δηλώνει πως αξιολογεί την ανησυχία ενός ατόμου δεν μπορεί ταυτόχρονα να καταγράφει έμμεσα άλλες έννοιες, όπως το γενικευμένο άγχος ή το στρες, χωρίς σαφή διάκριση. Η εγκυρότητα συνδέεται στενά με την έννοια της αξιοπιστίας, ωστόσο διαφέρει ουσιαστικά. Ένα εργαλείο μέτρησης μπορεί να είναι αξιόπιστο, δηλαδή να δίνει σταθερά αποτελέσματα, αλλά να μην είναι έγκυρο εάν τα αποτελέσματα αυτά δεν αντιστοιχούν στο θεωρητικό αντικείμενο που θέλει να μετρήσει. Γι’ αυτόν τον λόγο, στις επιστημονικές έρευνες είναι απαραίτητος ο παράλληλος έλεγχος και των δύο παραμέτρων.

Υπολογισμός και Έλεγχος Εγκυρότητας

Ο έλεγχος της εγκυρότητας πραγματοποιείται μέσα από επανειλημμένες δοκιμές σε πληθυσμούς που είναι αντιπροσωπευτικοί για τον σκοπό της έρευνας. Ένα εργαλείο θεωρείται έγκυρο όταν, σε διαφορετικές εφαρμογές, συνεχίζει να αντανακλά με ακρίβεια την έννοια που προτίθεται να μετρήσει. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται ότι δεν επηρεάζεται από εξωτερικούς ή τυχαίους παράγοντες, αλλά παραμένει προσηλωμένο στον ερευνητικό του στόχο. Η διαδικασία υπολογισμού της εγκυρότητας περιλαμβάνει την αναζήτηση αποδείξεων ότι το εργαλείο μέτρησης συνδέεται θεωρητικά και πρακτικά με την έννοια που μελετά. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μέσω σύγκρισης με άλλα καθιερωμένα εργαλεία είτε μέσω στατιστικών μεθόδων, όπως η παραγοντική ανάλυση, που δείχνει αν τα επιμέρους στοιχεία του εργαλείου αντανακλούν τη θεωρητική κατασκευή που επιχειρεί να μετρήσει.

Είδη Εγκυρότητας

Η εγκυρότητα δεν είναι μια ενιαία έννοια αλλά περιλαμβάνει διάφορες μορφές, καθεμία από τις οποίες ελέγχει διαφορετική διάσταση της μεθόδου μέτρησης. Η εγκυρότητα περιεχομένου εξετάζει κατά πόσο τα ερωτήματα ή οι μεταβλητές ενός εργαλείου καλύπτουν επαρκώς το θεωρητικό πεδίο της έννοιας. Για παράδειγμα, ένα εργαλείο που μετρά την κατάθλιψη πρέπει να περιλαμβάνει ερωτήματα για τη διάθεση, τον ύπνο και την ενέργεια και όχι μόνο για μία διάσταση. Η φαινομενική εγκυρότητα σχετίζεται με το κατά πόσο ένα εργαλείο φαίνεται εκ πρώτης όψεως έγκυρο στους συμμετέχοντες και στους ειδικούς και, παρότι δεν αποτελεί ισχυρή μορφή απόδειξης, λειτουργεί υποστηρικτικά. Η εγκυρότητα κριτηρίου χωρίζεται σε δύο τύπους: στη συντρέχουσα εγκυρότητα, όταν τα αποτελέσματα του εργαλείου συσχετίζονται με ήδη καθιερωμένα εργαλεία, και στην προβλεπτική εγκυρότητα, όταν τα αποτελέσματα μπορούν να προβλέψουν μελλοντικές συμπεριφορές ή φαινόμενα. Τέλος, η εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής ή δομική εγκυρότητα εξετάζει κατά πόσο το εργαλείο μετρά την αφηρημένη θεωρητική κατασκευή που ισχυρίζεται ότι μετρά. Η δομική εγκυρότητα επιβεβαιώνεται μέσω παραγοντικής ανάλυσης, της μεθόδου των γνωστών ομάδων που συγκρίνει πληθυσμούς που θεωρητικά διαφέρουν, της συγκλίνουσας εγκυρότητας που δείχνει ότι το εργαλείο σχετίζεται θετικά με άλλα παρόμοια εργαλεία, καθώς και της αποκλίνουσας ή διακρίνουσας εγκυρότητας που δείχνει ότι διαφοροποιείται σαφώς από εργαλεία που μετρούν διαφορετικές έννοιες.

Σημασία για την Ερευνητική Διαδικασία

Η εγκυρότητα, σε συνδυασμό με την αξιοπιστία, αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η επιστημονική τεκμηρίωση. Όταν ένα εργαλείο μέτρησης παρουσιάζει υψηλή εγκυρότητα, τότε τα δεδομένα που συλλέγονται θεωρούνται ισχυρά και μπορούν να αξιοποιηθούν για συμπεράσματα με ερευνητική και πρακτική αξία. Αντίθετα, η έλλειψη εγκυρότητας καθιστά τα αποτελέσματα αμφίβολα και περιορίζει σημαντικά τη χρησιμότητά τους. Στις δημοσιευμένες μελέτες είναι απαραίτητο να αναφέρονται ρητά οι δείκτες αξιοπιστίας και εγκυρότητας των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η επιστημονική διαφάνεια και η δυνατότητα οι μελέτες να αξιολογηθούν, να αναπαραχθούν και να συγκριθούν με άλλες.

Συμπέρασμα

Η έννοια της εγκυρότητας είναι καθοριστική για την ποιότητα της επιστημονικής έρευνας. Δεν αρκεί ένα εργαλείο να παρέχει σταθερά αποτελέσματα· πρέπει ταυτόχρονα να μετρά ακριβώς αυτό που δηλώνει ότι μετρά. Οι διάφορες μορφές εγκυρότητας, περιεχομένου, φαινομενική, κριτηρίου και δομική, αποτελούν τα μέσα μέσα από τα οποία τεκμηριώνεται η αξιοπιστία ενός εργαλείου σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο. Χωρίς σαφή αναφορά στην εγκυρότητα και στην αξιοπιστία, τα ευρήματα μιας μελέτης είναι περιορισμένα και μπορούν να γίνουν δεκτά μόνο με επιφυλάξεις. Αντίθετα, όταν οι ερευνητές επενδύουν στη σωστή μεθοδολογία και παρέχουν αποδείξεις εγκυρότητας, τα αποτελέσματα αποκτούν αυξημένη βαρύτητα, συμβάλλουν στην πρόοδο της επιστήμης και αξιοποιούνται ουσιαστικά στην πράξη.