Δοκιμασίες της Θεωρίας του Νου [TMA-52]

Σύντομη Περιγραφή

Οι δοκιμασίες (λεκτικές και μη λεκτικές) έχουν σχεδιαστεί για την αξιολόγηση του κοινωνικογνωστικού μηχανισμού που ονομάζεται Θεωρία του Νου. Αποτελούνται από δύο βασικά εργαλεία: το Αναθεωρημένο Τεστ των Ματιών (Revised Eyes Test) και τη Δοκιμασία Ακολουθίας Εικόνων (Picture-Sequencing Task). Το πρώτο περιλαμβάνει 36 εικόνες ματιών που απεικονίζουν εκφράσεις συναισθημάτων και στάσεων. Για κάθε εικόνα, ο συμμετέχων καλείται να επιλέξει ποια από τέσσερις λέξεις περιγράφει καλύτερα το συναίσθημα ή τη σκέψη που αποδίδεται στο βλέμμα. Η Δοκιμασία Ακολουθίας Εικόνων αποτελείται από τέσσερις τύπους ιστοριών (λογικές, φυσικές, απλές νοητικές και πολύπλοκες νοητικές) με στόχο τη μέτρηση της ικανότητας κατανόησης νοητικών καταστάσεων και προθέσεων.

Σκοπός

Στόχος των δοκιμασιών είναι η μέτρηση της ικανότητας ενσυναίσθησης, κοινωνικής αντίληψης και κατανόησης των νοητικών καταστάσεων άλλων προσώπων. Η Θεωρία του Νου αποτελεί βασική δεξιότητα για τη διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων και ενσυναισθητικής κατανόησης, και διαταράσσεται σε ψυχοπαθολογικές καταστάσεις, όπως ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια.

Τρόπος Βαθμολόγησης

Στο Αναθεωρημένο Τεστ των Ματιών, κάθε σωστή απάντηση λαμβάνει 1 βαθμό. Η συνολική βαθμολογία κυμαίνεται από 0 έως 36. Όσο υψηλότερη η βαθμολογία, τόσο μεγαλύτερη θεωρείται η ικανότητα αναγνώρισης νοητικών καταστάσεων.
Στη Δοκιμασία Ακολουθίας Εικόνων, η βαθμολόγηση βασίζεται στη σωστή τοποθέτηση της πρώτης και της τελευταίας εικόνας κάθε ιστορίας. Κάθε ιστορία βαθμολογείται από 0 έως 6, με συνολική βαθμολογία που κυμαίνεται από 0 έως 24.
Για τις Ιστορίες Παραπλάνησης (False Belief & Deception Stories), οι απαντήσεις βαθμολογούνται ως εξής: 2 βαθμοί για πλήρη και άμεση απάντηση με χρήση εκφράσεων που δηλώνουν κατανόηση της θεωρίας του νου, 1 βαθμός για μερικώς σωστή ή έμμεση απάντηση και 0 βαθμοί για λανθασμένη ή καθόλου απάντηση. Οι ερωτήσεις μνήμης λαμβάνουν 1 βαθμό για σωστή απάντηση. Η τελική βαθμολογία προκύπτει από το άθροισμα όλων των ερωτήσεων.

Εγκυρότητα

Οι δοκιμασίες βασίζονται σε ευρέως αναγνωρισμένα πρωτόκολλα (Baron-Cohen et al., Frith & Corcoran, Langdon et al.) και τεκμηριώνονται θεωρητικά και εμπειρικά ως μέτρα κοινωνικής γνώσης και ερμηνείας νοητικών καταστάσεων. Η διαφοροποιητική τους ικανότητα μεταξύ κλινικών και μη κλινικών ομάδων ενισχύει την εννοιολογική εγκυρότητα.

Αξιοπιστία

Δεν αναφέρονται συγκεκριμένοι δείκτες εσωτερικής συνέπειας στις εικόνες, αλλά η δοκιμή των Ματιών και οι Ιστορίες Παραπλάνησης έχουν αποδειχθεί επαναλήψιμες και σταθερές σε διάφορα δείγματα ενηλίκων και κλινικών πληθυσμών, τεκμηριώνοντας έτσι ικανοποιητική αξιοπιστία.

Ανάλυση και Χρήση Δεδομένων

Οι δοκιμασίες χρησιμοποιούνται κυρίως σε ενήλικο πληθυσμό, συχνά σε μελέτες με άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας, σύνδρομο Asperger και σχιζοφρένεια. Η χρήση τους επιτρέπει τη διαφοροδιάγνωση, τη μελέτη της κοινωνικής κατανόησης και την αξιολόγηση της επίδρασης ψυχοθεραπευτικών ή εκπαιδευτικών παρεμβάσεων. Οι δοκιμασίες έχουν εφαρμοστεί σε ελληνικό πληθυσμό στο πλαίσιο ερευνητικών και διαγνωστικών προσεγγίσεων.

Κύριες Βιβλιογραφικές Πηγές

Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Raste, Y., & Plumb, I. (2001). The “reading the mind in the eyes” test revised version: A study with normal adults, and adults with Asperger syndrome or high-functioning autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42(2), 241–251.
Frith, C. D., & Corcoran, R. (1996). Exploring “theory of mind” in people with schizophrenia. Psychological Medicine, 26, 521–530.
Langdon, R., Michie, P. T., & Coltheart, M. (1997). Defective self and/or other mentalizing in schizophrenia: A cognitive neuropsychology approach. Cognitive Neuropsychiatry, 2(3), 167–193.